حقیقت واقعه درسیم چیست؟

واقعه درسیم که برخیها از آن به قتل عام درسیم یاد می کنند در سال ۱۹۳۷ در استان کنونی تونج ائلی (درسیم سابق) روی داده است. 
در نتیجه اختلاف بین عشیرتهای درسیم با حکومت مرکزی، ارتش ترکیه وارد درسیم شده و اقدام به مبارزه با عشیرتهای درسیم کرده است.
بر اساس روایت احسان صبری چاغلایان‌گیل، درگیری بین نیروهای ارتش ترکیه با شورشیان درسیم با حمله این شورشیان به پاسگاهی در این شهر، به آتش کشیدن پاسگاه و کشتن تمامی ۳۳ سرباز این پاسگاه آغاز شد. این سوء قصد قبل از آمدن آتاترک به درسیم برای افتتاح یک پل با نام پل سینگچ روی داده بود و پاسگاه نیز در یک طرف پل احداث شده بود تا حفاظت از رئیس جمهور ترکیه را تأمین کند. در ۲۷ مارس ۱۹۳۷ یک پل دیگر در مسیر تونج ائلی به ارزینجان از سوی عشیرتهای حیدران و دمانان تخریب گردید و برای آنکه ارتباط بین نیروهای ارتش قطع گردد، سیمهای تلفن از سوی کردهای ساکن در آن منطقه قطع گردید و برخی از شورشیان نیز به کمین علیه نیروهای ارتش می پرداختند.
سعید رضا (علوی زازا) رهبر شورشیان شخصا دستور حمله به پاسگاه سین را می دهد و حمله ای نیز علیه ژاندارمری سیار نهم صورت می گیرد. بسیاری از پاسگاهها در این سال مورد حمله شورشیان قرار می گیرند و پل ملازگرد هم تخریب می گردد.
به دنبال این شورشها اولین حمله نیروهای ارتش به رهبری ژنرال عبدالله آلپ‌دوغان به شکست می انجامد و عشیرتها در نتیجه این شکست نیروهای آلپ‌دوغان به طور کامل مسلح می شوند. این ژنرال با نیرویی ۵۰ هزار نفری به منطقه می رود ولی عشیرتها به کوهها فرار می کنند. وی به دنبال این امر تصمیم به حمله هوایی به این منطقه می گیرد و اولین زن خلبان ترکیه با نام صابیحا گؤکچِن قبول مسئولیت می کند و سه دسته هواپیمای جنگی، بزرگترین محل استقرار شورشیان را در منطقه لاش با خاک یکسان می کند.
در ۱۳ سپتامبر ۱۹۳۷ سعید رضا رهبر شورشیان به بهانه مذاکره دستگیر می شود و به همراه ۱۱ نفر به اعدام محکوم می شود. از این تعداد هفت نفر اعدام می شوند و بقیه به دلیل کبر سن به ۳۰ سال زندان محکوم می شوند.
اما باز هم منطقه آرام نمی شود و این بار عشیرتی به نام قریشین (با مذهب علوی و سنی) در سال ۱۹۳۸ دیگر عشیرتها را به انتقام دعوت می کند. در این سال جلال بایار نخست وزیر ترکیه دستور حمله به عصیانگران را امضا می کند. در ۶ سپتامبر سال ۱۹۳۸ عملیات پاکسازی آغاز و ۱۷ روز به طول می انجامد. برخی از افراد اعتقاد دارند که در واقعه درسیم گازهای شیمیایی از سوی ارتش مورد استفاده قرار گرفته است.
در نتیجه این حرکت که با شورش گروهی عصیانگر آغاز گردید به بسیاری از مردم معمولی نیز خسارت وارد آمد. در نتیجه این درگیریها ۱۳ هزار نفر از مردم عادی نیز کشته شدند که در واقع این کشتگان تنها نتیجه حمله نیروهای ارتش نبوده است و در بین کشته شدگان هم علوی‌ها، هم ترک‌ها و هم کردها دیده می شوند. در این درگیریها ۲۲۴۸ خانه تخریب شد و ۱۱ هزار ۸۱۸ نفر هم مجبور به ترک اجباری خانه های خود شدند.
رجب طیب اردوغان در تاریخ ۲۳ نوامبر ۲۰۱۱ طی یک سخنرانی در نشست حزب عدالت و توسعه ضمن نشان دادن یک سند مربوط به ۹ آگوست ۱۹۳۹ گفت در این واقعه ۱۳ هزار و ۸۰۶ نفر از اهالی درسیم کشته شده اند. وی همچنین از یک سند دولتی دیگر خبر داد که در آن تعداد کشته شدگان درسیم ۱۱ هزار و ۶۸۳ نفر عنوان شده است.
اردوغان از طرف دولت ترکیه بخاطر این وقایع عذرخواهی کرده است.