برگی از تاریخ عثمانی: نبرد ساری قامیش

خلاصه:

کشورهای درگیر: روسیه – امپراتوری عثمانی
زمان جنگ: 22/12/1914 – 5/01/1915
- منطقه: ساری قامیش
کشور پیروز: روسیه
فرماندهان ارتش روسیه: ژنرال ورونتسو – ژنرال یودنیچ
فرمانده ارتش عثمانی: انورپاشا
قوای درگیر: 100 هزار نفر

[این نبرد از جهاتی به نبردهای ایران زمان قاجار با روسیه شبیه است]

نبرد ساری قامیش با وجود گذشت نزدیک به یک قرن هنوز هم در ذهن مردم ترکیه به عنوان یک درام غمبار تاریخی ثبت شده است. این نبرد که در زمان جنگ جهانی اول بین روسیه و عثمانی به وقوع پیوست با یک شکست تاریخی و غمبار برای مردم عثمانی به پایان رسید. باتومی(در گرجستان کنونی) به عنوان غرامت جنگی به روسیه واگذار شده بود و در عین حال ساری قامیش نیز بر اساس عهدنامه برلین به روسیه داده شده بود.

در تاریخ 12 دسامبر 1914 انورپاشا فرمانده ارتش عثمانی نقشه جنگ با روسیه را برای بازپس گرفتن ساری قامیش به فرماندهان عثمانی پیشنهاد کرد. با وجود آنکه اکثر فرماندهان عثمانی با تصمیم انورپاشا مخالفت کردند انورپاشا تصمیم به اجرای نقشه خود گرفت.

تدارکات لازم برای این جنگ وجود نداشت. روسها هنگام حمله به شهر زنگولداغ در دریای سیاه سه کشتی عثمانی را غرق کرده بودند و آذوقه کافی نیز وجود نداشت.

روس ها که در اول نوامبر 1914 از مرز عبور کرده بودند در چهارم همان ماه به کوپرو کوی رسیدند. در 5 نوامبر روسها دستور عبور از مرز عثمانی را دریافت کردند. در چهارم نوامبر انورپاشا نیز دستور جنگ را داده بود. هنگام این فرمان آناتولی سردترین زمستان خود را پشت سر می گذاشت. به طوری که قوای روس با وجود دستور حمله به دلیل سرما زمین گیر شده بود. حسن عزالدین فرمانده لشکر 3 عثمانی نیز تمایلی به آغاز جنگ نداشت چون سرنوشت جنگ را زمین گیر شدن در سرمای دندان شکن می دانست.

جنگ کؤپرو کوی اول – در این جنگ نیروهای سواره لشکر سوم و گردان ششم عثمانی با همراهی عشیرتهای کرد در 6 تا 9 نوامبر بر ارتش روسیه پیروز شدند. اما با عقب نشینی هنگ پیاده 18 و 30 عثمانی، بعضی از نقاط خاک عثمانی دوباره به دست نیروهای روس افتاد

جنگ کؤپروکوی دوم – از 11 تا 12 نوامبر نیروهای سواره گردان ششم به سرپرستی احمد فوزی پاشا پیشروی کردند. نیروهای پیاده توانستند از منطقه کؤپروکوی عبور کنند.

نبرد 14 تا 18 نوامبر که ترکها از آن به نبرد عذاب یاد می کنند نیز با ظفر عثمانی ها همراه بود.

اما درام این جنگ بعد از این پیروزی ها رخ داد. نیروهای عثمانی بعد از پیشروی مقابل روسها به عقب برنگشتند و مصمم شدند تا پیروزی نهایی را به دست بیاورند. اما حساب یک چیز را نکرده بودند: سرما!

می گویند در این نبرد 90 هزار سرباز عثمانی در برف و بوران یخ زدند. روس ها بعد از این شکست عثمانی بدون هیچ زحمتی تا ارزروم پیشروی کردند. بعد از وقایع روسیه دوران بلشویک روسها از منطقه عقب نشینی کردند و منطقه به دست ارمنی ها افتاد. بین مردم ترکیه نقل است که 20 هزار نفر از ترکمنهای کوچرو و معدودی از کردهای ساکن آن منطقه به دست ارمنی ها قتل عام شدند و 33 روستا نابود شد. در واقع نبرد بین ارمنی ها و کردها و ترک ها نیز از آن تاریخ شروع شده بود.

بعد از شکست عثمانی از روسیه، انورپاشا هرگونه خبررسانی در این مورد را تا سالها ممنوع اعلام کرد. سالها گذشت تا مردم عثمانی فهمیدند چه بر سر 90 هزار سربازشان آمده است. 90 هزار سربازی که در اثر یک اشتباه استراتژیک در سرما یخ بستند. هرچند که اراده آنان هنوز هم به عنوان یک الگوی تاریخی برای مردم کنونی ترکیه در کتابها و حکایات مختلف روایت می شود.

ترجمه و تلخیص از ویکی پدیا ترکی
با اندکی تصرف