ترکیه چگونه عضو شورای امنیت شد، چرا ایران ناموفق ماند؟

ایران به عنوان کاندیدای عضویت غیردائم در شورای امنیت سازمان ملل، رقابت را با اختلاف بسیار به ژاپن باخت. ژاپنی که تا کنون 9 بار عضو غیردائم این شورا بوده است برای بار دهم انتخاب شد تا ایران بعد از 53 سال همچنان پشت دروازه شورای امنیت باقی بماند.

کشور همسایه مان ترکیه اما با رأی بسیار بالایی یعنی 151 رأی در مقام نخست گروه خود قرار گرفت و بالاتر از کشور اتریش که عضو اتحادیه اروپا می باشد به کرسی دوساله غیردائم شورای امنیت سازمان ملل دست یافت.

انتخاب نشدن ایران به عضویت در شورایی که تاکنون 5 قطعنامه علیه کشورمان بخاطر فعالیتهای هسته ای صادر کرده است امری طبیعی به نظر می رسد. ایران در یک صورت می توانست به عضویت شورا برگزیده شود و آن هم مجاب کردن ژاپن به کناره گیری از کاندیداتوری بود. ضمن آنکه هر کشوری که بخواهد به کرسی شورای امنیت دست یابد باید حداقل دو سوم آرای کشورهای عضو سازمان ملل را به نام خود ثبت کند.

ایران با توجه به مخالفت آمریکا و اسرائیل و سایر کشورهای غربی طبیعی بود که نتواند آرای لازم را کسب کند. اما آیا مسئولان و نیز وزارت خارجه ایران توانسته بود اقدامی جهت بالابردن آرای ایران انجام دهد؟!

همانطور که ایران مخالفان پروپاقرصی در بین کشورهای عضو سازمان ملل دارد، ترکیه هم در این زمینه دست کمی از ایران ندارد. کشورهایی همچون ارمنستان با لابی ارمنی قوی در آمریکا و فرانسه، و نیز یونان و فرانسه، از سرسخت ترین مخالفان ترکیه در همه زمینه ها هستند کار ترکیه چندان هم آسان نبود.

اما ترکیه چگونه به عضویت شورای امنیت دست یافت؟

در واقع این کشور از همان سال 2003 که درخواست عضویت خود را تسلیم کرده بود کار را آغاز کرد. برنامه ریزی کرد، بر اساس برنامه پیش رفت و موفق هم شد. بهبود رابطه با ارمنستان، تلاش برای بازیابی تأثیر گذشته آن کشور و نیز فعالیتهای موازی در بین کشورهای غربی و مسلمان و تشکیل یک لابی قدرتمند در اروپا، آفریقا و خاورمیانه گوشه ای از فعالیتهای ترکیه برای کسب کرسی غیردائم شورای امنیت است. احمد نجدت سزر رئیس جمهور اسبق ترکیه همچنین 10 نماینده ویژه خود را از سال 2003 مأمور ویژه جلب آرای کشورها نمود. این ده نماینده در دوره رئیس جمهور بعدی یعنی عبدالله گل نیز به فعالیتهای خود ادامه دادند و با هفتاد کشور به توافق رسیدند. در واقع تغییر قدرت سیاسی در ترکیه باعث تغییر افراد و سیاستهای آن کشور نشد.

گوشه ای از فعالیتهای کشور ترکیه در کشورهای آفریقایی جالب توجه است

ترکیه یک توافقنامه رسمی با اتحادیه آفریقا امضا کرد که در زمینه فناوری، ساختمان سازی و آموزش در تمامی کشورهای آفریقایی فعالیت کند. اما این توافقنامه از جنس توافقنامه های ایران نیست. به عبارتی ترکیه با زیرکی خاصی منابع مالی را از کشورهای آفریقایی می گرفت و خدمات ارائه می کرد. برخلاف ایران که وامهای بلاعوض را در سایه دلارهای نفتی به کشورهای فقیر آفریقایی می دهد و سعی در جلب حمایت آن کشورها به این طریق دارد.

در سایه این توافقنامه اتحادیه آفریقا به طور رسمی ترکیه را به عنوان متحد استراتژیک آن قاره اعلام کرد و این کشور توانست بدون هیچ هزینه ای آرای کشورهای آفریقایی را به خود اختصاص دهد. ترکیه چند ماه گذشته وزرای خارجه تمامی کشورهای آفریقایی را در نشستی در استانبول گردهم آورد و در آنجا نیز تمامی وزرا از عضویت ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل حمایت کردند.

گردآوردن طبایع اضداد

یکی دو ماه قبل نیز وزیر امورخارجه ترکیه و تمامی کشورهای عربی عضو اتحادیه عرب دور هم جمع شدند و در آن نشست نیز کشورهای عربی ترکیه را به عنوان شریک ویژه و اولویت دار تجاری و سیاسی خود اعلام کردند. موضوعی که رسانه های کشورهای عربی از آن به عنوان تلاش ترکیه برای احیاء مجدد عظمت امپراطوری عثمانی یاد کردند.

برگزاری نشستهای سازمان کنفرانس اسلامی در استانبول نیز از دیگر اقدامات ترکیه در جهت جذب آرای کشورهای مسلمان بود.

در کنار آن سفر عبدالله گل به ارمنستان و گفتگوهای صلح اسرائیل با سوریه با میانجیگری ترکیه در بین کشورهای اروپایی و غربی نیز بازتاب مثبتی داشت. در واقع ترکیه با سیاست خارجی چند وجهی خود توانست طبایع اضداد را جمع کند!

تلاشهای ترکیه برای نشان دادن چهره ای از این کشور به عنوان پلی بین شرق و غرب به ثمر نشست. ترکیه بارها تأکید کرده است که بدون حضور آن کشور، صلح پایداری در منطقه به دست نمی آید و با فعالیتهای انجام شده نیز در بین غربی ها این چهره به نمایش گذاشته شد.

لابی و رایزنی های ترکیه به قدری فشرده بود که بعضی اوقات وزیر امورخارجه آن کشور به خاطر تراکم اجلاس، معاونان خود را اعزام می کرد و این گونه بود که این کشور توانست آرای 151 کشور از 192 کشور عضو سازمان ملل را از آن خود سازد.

و ایران؟

اما وزارت خارجه ایران چه اقداماتی برای تشکیل لابی و جذب آراء اعضای سازمان ملل انجام داد جز دادن چند وام بلاعوض به سیرالئون، سریلانکا، بولیوی و ونزوئلا و غیره؟!

نتیجه هم این شد: از 192 کشور عضو سازمان ملل 158 کشور به ژاپن رأی دادند و ایران 32 رأی به دست آورد. ژاپن برای دهمین بار انتخاب شد و ایران تنها توانست خود را به عنوان کاندیدا مطرح کند!

انتخاب ترکیه و فرصتهای ایران

انتخاب شریک مهم تجاری و سیاسی ایران یعنی ترکیه به عنوان عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل می تواند برای ایران هم مثمر ثمر باشد. ایران با لابی با ترکیه می تواند به ملایم شدن لحن قطعنامه های شورای امنیت بسیار امیدوار باشد. پیش از این نیز آنکارا خاویر سولانا و دبیر شورای عالی امنیت ملی را بر سر یک میز نشانده بود و بارها برای میانجیگری بین غرب و ایران اعلام آمادگی کرده بود.

ضمن آنکه مقامات ترکیه همواره بر حق ایران در دستیابی به انرژی اتمی تأکید می کنند و گل، رئیس جمهور ترکیه نیز اعلام می کند مرزهای ایران و ترکیه400 سال است که تغییر نکرده است و این از تاریخ پیدایش برخی کشورها [آمریکا!] قدمت بیشتری دارد!

دو کشور سالیانه 10 میلیارد دلار داد و ستد تجاری دارند و ترکیه مهمترین کشور خریدار گاز ایران است.

به همین دلیل ایران می تواند ضمن همکاری بیشتر با ترکیه از امتیازات همسایگی خود استفاده لازم را ببرد. ضمن آنکه سرنوشت ایران و ترکیه به نحو عجیبی به هم گره خورده است و هردو کشور با معضلاتی همچون تجزیه طلبی روبه رو هستند.

در صورت اتخاذ یک دیپلماسی صادقانه ی شفاف و درست، انتخاب شریک استراتژیک ایران به عنوان عضو غیردائم شورای امنیت می تواند یک فرصت باشد. به شرطی که این فرصت نیز همانند فرصتهای بسیار دیگر از بین نرود.